کشور ما کشوری است با تاریخی کهن، که کاوش های باستانی که در آن صورت می گیرد هر بار نقطه ای تاریک از گذشته را روشن می کند و همواره حرفی برای گفتن دارد. این بار اما باستان شناسان از نذری ساسانیان، آخرین امپراطوری قبل از اسلام خبر می دهند. با این وجود آیا نذری باوری مذهبی است و با اسلام به ایران آمده است یا نشات گرفته از نذری ساسانیان می باشد؟

نذری؛ اسلامی یا ایرانی؟

آیین نذری که ما امروزه شاهد آن هستیم ریشه در باورهای مذهبی ما دارد. اعتقاد به حضرت محمد(ص)، ائمه و معصومین(ع) و توسل به آنها برای گرفتن حاجت، چیزی است که امروزه به عنوان نذری شناخته می شود، یعنی نیت به همراه قول عمل به کاری خاص. اما اکتشافات جدید باستان شناسی این را نشان می دهد که در ایران، حتی قبل از ورود اسلام نیز چنین آیینی وجود داشته است، آن هم در دوره ساسانیان، یعنی آخرین دوره امپراطوری ایران قبل ورود اسلام به ایران و حمله اعراب که منجر به تغییر دین ایرانیان به اسلام شد. اما نکته ای که وجود دارد این است که آیا اعراب نذری را از ایرانیان آموختند یا خود این آیین را داشته و نذری ساسانیان ایران را نیز متاثر از باور های خود کردند؟

نذری ساسانیان چگونه بود؟

بقایایی که از حکومت ساسانیان در این اکتشافات باستان شناسی به دست آمده است نشان می دهد که در زمان ساسانیان نذری بسیار شبیه به صورتی که اکنون دارد، در مراسم و جشن های خاص مذاهب مختلف ایران وجود داشته است. نذری ساسانیان، علی الخصوص در مذهب زردشتی، به این شکل بود که در این مراسم، مردم از هر قشر و مذهبی که در این مراسم حاضر بودند در حد وسع و توان خود قربانی یا طعامی را بین قشر های ضعیف تر تقسیم می کردند. معمولا طعام نذری ساسانیان آش با انواع بلغور و انواع نان در کنار آن بود. برای آشنایی بهتر با حکومت ساسانیان در زیر درباره آنها صحبت می کنیم.

حکومت ساسانیان، شکوه قبل از سقوط

ساسانیان آخرین سلسله ای بودند که قبل از حمله اعراب، به ایران حکومت کردند. حکومت ساسانی بعد از حکومت اشکانی روی کار آمد و بعد از آشفتگی های ایجاد شده در دوره اشکانیان سعی در اتحاد دوباره ایران داشتند که به این هدف نیز رسیدند. ریشه ساسانیان، همچون هخامنشیان پارسی بود. در دوره ساسانی، ایران پیشرفت های چشمگیری در زمینه های مختلف اعم از هنری، علمی، طبابت و … داشت و می توان از آن به عنوان دوره شکوه ایران پیش از اسلام نیز یاد کرد. تاثیر این شکوه و پیشرفت در زمینه های مختلف را نه تنها در دوره های بعدی ایران بلکه روی سایر قلمرو های آن زمان همچون چین، روم، هند و … نیز مشاهده می شود. ساسانیان تا قبل از حمله اعراب در حدود ۴۳۰ سال(۴۲۷ سال) به ایران حکومت کردند و در این زمان ایران را به یکی از با شکوه ترین قلمرو های باستانی تبدیل کردند. ایران در آن زمان یکپارچه تحت درفش کاویانی بود. چهار گروه اجتماعی در آن زمان وجود داشت؛ موبدان، که روحیانیون دین زردشت بودند. جنگاوران، که افسران و سربازان ارتش را شامل می شد. پیشه وران، که جامعه کارگر بودند و افرادی که شغلی در قلمرو برای خود داشتند و حتی دبیران هم شامل می شدند.

ادیان و باور های مذهبی دوره ساسانی

در دوره ساسانی ادیان مختلفی در ایران وجود داشت. دین رسمی در زمان ساسانیان زردشتی بود. سایر ادیان نیز ادیان مسیحیت و یهودیت، آیین های مانایی، بودا، زروانیان(نشات گرفته از دین زردشت) و مزدک بودند. دین زردشت دین یکتا پرستی بود و ایزد زردشتی اهورامزدا. آیین نذری ساسانیان نیز که در زمان رواج داشت برگرفته از باور های دین زردشت بود. آتشگاه های زردشتی برای اجرای آیین ها و جشن ها مراسم مذهبی و همچنین معابد سایر ادیان همچون بودا، از بناهای تاریخی با ساخت خاص بجا مانده از آن دوران و یا ماقبل آن هستند. زردشتیان بر این باور بودند که در زمان هایی خاص نذری دادن و قربانی کردن برای اهورامزدا کاری نیکو است و می تواند در رسیدن به اهداف یاری دهنده آنها باشد. همانطور که ما اکنون چنین باوری داریم که با نذر کردن و عمل به آن می توانیم به خواسته قلبی خود برسیم. تفاوت در این است که در زمان ساسانی به اهورا مزدا توسل می شد و اکنون به پیامبر(ص) و ائمه و معصومین(ع).

در نهایت باید گفت که با وجود پیشینه تاریخی نذری و وجود آن حتی قبل از اسلام، چیزی که ما امروزه از آن به عنون نذری یاد می کنیم به طور قطع متاثر از آموخته های اسلامی است و حتی اگر نحوه اجرای آن از دوره ساسانیان به جا مانده باشد، باز هم باور و اعتقاد آن از اسلام است.